Nimetullahilik Nedir?
0
0
Nimetullahilik tarikatı, mutasavvıf şairi Ni‘metullāh-ı Velî tarafından kurulmuştur. Kalenderilik ‘in bir kolu olan NÎMETULLÂHÎ tarikatı “Emir Nûr’ed-Dîn Ni’metullah” Suriye’nin Halep şehrinde 1330 yılında sûfi şeyhi Mir Abdullah’nın ailesinde dünyaya gelmiş ve Şafiî fıkıh mektebinin ardıcılı olmuştur.
Yetişkinlik çağına geldiğinde meşhur sufî şeyhi ʿAbd-Allah Yefâ’î’nin önce müridi, daha sonra ise halifesi olmuştur. Hayatının son 25 yılını Kirman Eyaleti’nin Mahan kentinde yaşamış, ve burada 1431 yılında 101 yaşında iken öldü.
Nimetullahilik nedir?
Ni’metullah’îyye, Ni’metallahîlik, ya da Ni’metullahî Tarikâtı (Farsça: نعمتاللهی); Emir Nûr’ed-Dîn Ni’metullah bin Mir Abdullah tarafından 14. yüzyılın başlarında temelleri atılan Azerî kökenli bir sufi tarikâtıdır.
Şah Nimetullâh İran’a döndükten sonra Mâverâünnehire geçmiş, Sebz ve Semerkand ’da riyazetler çekerek oradan Uıgenc’e ulaşmıştır. Daha sonra Kirman havalisine gelerek Mahan’da yerleşip bir zâviye açarak, rivayete göre yüz beş yaşında ölünceye kadar orada yaşamıştır. İşte Şah Nîmetullah’ın kurduğu Nîmetullahîlik. (Nîmetullahiyye) daha şeyhin sağlığında adı geçen zaviyeden kısa zamanda etrafa yayılmağa başladı. bu sür’atli yayılışta tarikatın gayri sünnî bir mahiyet arzetmesinin büyük payı bulunmaktadır.
Nimetullahilik tarikatı beşinci İmâm Muhammed el-Bakır ile oğlu Cafer-i Sadık soyundan gelen Kadiriye Tarikâtı Sufilerinden ʿAbd-Allah Yefâ’î‘nin hem müridi hem de halifesi olan Sünnî Şah Ni’metullah-i Velî (Nûr’ed-Dîn Kirmanî) tarafından Sünnîlik mezhebi itikâtları esas alınarak kurulmuştur.
Nitekim tarikatın kısa zamanda İran’ın her tarafına nüfuz etmesi ve müridlerin sayısının yüzbinlerin üstüne çıktığına dair dedikodular Timur’u kuşkulandırmış, bu kuşkular Şah Nîmetullah’ın isyan edeceği merkezindeki rivâyetlerle beslenmişti. Nihayet, bu sebeple Timur’un şeyhi bizzat ziyarete gelerek sorguya çekmeden rahat edemediğini anlatır, ki o zamanlar şeyh yetmiş yaşlarında bulunuyordu. Her türlü, Şerîat’a muhalif fikir ve tavır ortaya koyanlar, hattâ ibâhîliğe sapanlar bulunmaktaydı. Kaynaklar şeyhin bu konuda yapılan şikâyetlere hiç aldırış etmememiştir.
Her halde bu tarikatın XIV. yüzyıldan itibaren bir yandan Orta Asya üzerinden Hindistan’a, diğer yandan da Azerbaycan üzerinden Anadolu’ya sokulmasında ve XVII. yüzyıla kadar Osmanlı topraklarında tutunmasında, durmadan seyahat eden misyoner dervişlerin payı kadar, bu son derece serbest inançlara yer vermesinin de büyük rolü olsa gerektir. Şiî bir nitelik arzeden Nîmetullahîliğin, her tarafa yayılan müridler sayesinde İran’da Şiîliğin güçlenmesine katkıda bulunduğu, Safevî Devleti’nin bu sayede kurulabildiğini söyleyebiliriz.
Ömer ibn Hattab’ın katledildiği Zilhicce ayının yirmi altıncı gününü karnavalımsı bir bayrama dönüştürerek kutlayan İran Şahı I. İsmail’in Safevîler dönemi İran’ında Şiîliği resmî devlet dini haline getirmesi neticesinde mecburen Şiîliği kabullendiğini ilân etmek ilan etmişlerdir.
Nimetullahilik, Ni’metullah-i Velî’nin oğlu Burhan’ed-Dîn Hâlilullah tarafından 15. yüzyıldan itibarenHindistan’a yayılmaya başlamıştır.
İmâmları olan Mûnis ʿAli Şad Zu al-Riyasetin’in 1953’te vefatı üzerine tarikâtın liderliğiniDr. Javad Nurbakhsh üzerine almıştır. İran İslam Devriminden sonra ise yurtdışına iltica eden İranlılar tarafından Avrupa ve Amerika’ya da yayılma olanağı buldu. 1980 yılında İran’da 50,000 ilâ 350,000 arasında bir taraftar kitlesine sahip olduğu tespit edildi.
